Ruimtelijke ontwikkeling

Ruimtelijke ontwikkelingen betekenen ruimtelijke opgaven rondom energie, volkshuisvesting, klimaat, landbouw en natuurversterking.  Met de in mei 2022 vastgestelde omgevingsvisie Ede 2040 laten we zien dat de opgaven de gemeentegrenzen overstijgen. Samenwerking met partners in de buiten de regio biedt kansen en mogelijkheden voor cofinanciering en verandering in onze rollen en werkwijzen.

Ruimtelijke ontwikkeling
De schaalsprong, betekent een andere manier van werken. Vanuit de vastgestelde Omgevingsvisie werken we aan de ontwikkeling van Ede: de ontwikkelstrategie bepaalt de richting, de investeringsstrategie het tempo. Deze worden vertaald naar programma's en uitvoeringsagenda's. Het rijk heeft de Regio Foodvalley samen met de Groene Metropoolregio Arnhem-Nijmegen benoemd als een van de NOVEX-gebieden. Daarnaast ondersteunt het rijk de stedelijke opgave van Foodvalley met een aanwijzing als Grootschalig Woningbouwgebied (GWG Foodvalley). Dit heeft geleid tot co-financiering voor woningbouw.

Ruimtelijke planvorming
Ede bestaat uit dynamisch stedelijk gebied en een groot buitengebied met landbouw, natuur, bedrijvigheid en karakteristieke dorpen en buurtschappen. De planvorming is gericht op de grote opgaven: verstedelijking, transitie landelijk gebied en energie. Binnen Ede-Stad zien we een toenemende vraag naar mogelijkheden om locaties te verdichten of te transformeren. Passend bij de versnellingsopgave jagen we woningbouw aan en begeleiden wij pro-actief de bijbehorende initiatieven. Tegelijkertijd zorgen wij voor (uitbreidings)locaties voor onze eigen en de regionale woon- en werkopgaven. We versterken de groene kwaliteiten van onze leefomgeving, juist als de druk daarop groter wordt. We hanteren hierbij actueel ruimtelijk instrumentarium. De vastgestelde Omgevingsvisie werken we via gebiedsprocessen uit in gebiedsprogramma’s en thematische programma’s.

Volkshuisvesting
Het rijk trekt de regie op de volkshuisvesting stevig naar zich toe. De focus van de gemeente is daarom sterker komen te liggen op voldoende betaalbare woningen (tenminste tweederde betaalbaar waarvan de helft sociale huur). Samen met regiogemeenten, rijk en provincie leggen wij dit in 2023 vast in een woondeal. Voor het jaar 2022 was markt voor koopwoningen uitzonderlijk; in het begin zagen we de prijzen stijgen: bij ruim 80% werd de vraagprijs (ruim) overboden en het aanbod was beperkt. Vanaf het tweede kwartaal (als gevolg van de oorlog in de Oekraïne en de hoge inflatie) steeg de rente en het aanbod van woningen; dit zorgde voor dalende prijzen. In de nieuwbouw zagen we stagnatie in de vrije sector. In Ede werd in 2022 de landelijke trend zichtbaar dat projecten stagneren door regelgeving (stikstof), gebrek aan ambtelijke capaciteit, leveringsproblemen van bouwmaterialen en/of (on)mogelijkheden voor aansluiting op nutsvoorzieningen. We benutten onze beperkte gemeentelijke mogelijkheden, zoals een hoger aandeel sociale huur en het omzetten van zachte naar harde plancapaciteit, zodat er daadwerkelijk gebouwd wordt. Door de grote toestroom van vluchtelingen, asielzoekers en Oekraïners duurde het verblijf van vluchtelingen in opvangcentra langer dan gewenst. We hebben vluchtelingen uit de Oekraïne opgevangen in Harskamp. We zijn er weer in geslaagd om de aan onze gemeente toegewezen statushouders (taakstelling) te huisvesten.

Omgevingswet
In het afgelopen jaar is de invoering van de Omgevingswet opnieuw uitgesteld en bleef de onduidelijkheid over de definitieve inwerkingtreding. Inmiddels heeft de Eerste Kamer ingestemd met de invoering van de Omgevingswet per 1 januari 2024. Het doel van de Omgevingswet is een gezonde en prettige leefomgeving, waarbij gebruik en bescherming in evenwicht zijn. Ook de invoering van de landelijke voorzieningen van het DSO is vertraagd naar 1 januari 2024. Er geldt een overgangstermijn tot 2029. Desondanks werken we intussen in Ede goed door aan de ontwikkeling en de implementatie. We spannen ons ervoor in dat de systemen zijn gevuld en we leren hoe we ermee moeten werken.

Schone Luchtakkoord
In 2022 is regionaal samengewerkt bij de uitvoering van het Schone Lucht Akkoord. Als vervolg op ons Manifest Gezonde Leefomgeving Veehouderij is met de pluimveesector een pilotproject ontwikkeld om te onderzoeken hoe reductie van fijnstof te realiseren is. Samen met de Natuur en Milieufederatie Gelderland zijn workshops voor inwoners georganiseerd over het stoken met minder overlast.

Duurzaamheid en energie
Energietransitie
Ede wil in 2050 energieneutraal zijn. Sinds 2018 vormt de routekaart Ede energieneutraal hiervoor de basis. Afgelopen jaar stond in het teken van de energiecrisis en energiearmoede; de aanpak van energiebesparende maatregelen is hierdoor geïntensiveerd. De provincie Gelderland besloot in te zetten op natuurherstel (wespendief), waardoor tijdelijk geen windparken gebouwd mogen worden in een 1-8 km zone om de Natura2000 gebieden van de Veluwe. Door het volgen van de Rijksnormen voor windmolens ligt het project windmolens in het energiecluster A12-A30 tijdelijk stil.

Verkabeling en netwerkcongestie
Voor het oplossen van de netwerkcongestie hebben wij de contacten met Liander geïntensiveerd. Dit is een lopende ontwikkeling naar verwachting tot 2028. Liander investeert in het netwerk van Ede. De voorbereidingen voor de verkabeling zijn gestart. De uitvoering, waarvoor we afhankelijk zijn van de planning van Liander, vindt naar verwachting plaats in 2024 en 2025.

Afval
De stijgende prijzen voor energie en de inflatie hebben effect op de afvalbranche. De prijs voor oud papier en karton is gedaald doordat de papierfabrieken hogere energiekosten hebben. De stijgende prijzen komen terug in de aanneemsom ACV 2023. De hoeveelheid huishoudelijk afval (in kilogram) ten opzichte van 2021 is afgenomen wat mogelijk komt door afname van de consumptie.

Landelijk gebied
In het landelijk gebied zijn grote ontwikkelingen gaande. Ede staat in het middelpunt van de stikstofcrisis. De agrarische sector is in onze gemeente prominent aanwezig. Daarnaast is er met onder andere de Veluwe binnen de gemeentegrenzen een belangrijk natuurgebied aanwezig. Het is van belang vanuit herstel van het natuurlijke systeem een nieuw evenwicht te vinden tussen natuur en onze activiteiten, waaronder landbouw. De transitie wordt gedreven door de urgentie op het behalen van de (Rijks en provinciale) doelen op het gebied van klimaat, water en biodiversiteit. Ede onderschrijft de (verplichte) Rijks- en provinciale doelen zoals omschreven in het NPLG en het GPLG (in voorbereiding) en zet zich in om deze te behalen. In 2022 is gestart met de Opgave Landelijk Gebied; wij houden hierdoor regie de ontwikkelingen in het landelijk gebied. Vanuit onze omgevingsvisie met de vijf strategische keuzes sturen wij daarnaast op een betere ordening van onze schaarse ruimte. Binnen de opgave Landelijk gebied wordt gewerkt vanuit drie samenhangende thema's:

1. landbouwtransitie;
2. robuuste natuurversterking;
3. inclusieve ruimtelijke inrichting.

Vanuit de landelijke doelen bekijken we welke bedrijfsmogelijkheden passen bij onze ondernemers en bij de identiteit van het gebied. De provincie stuurt hierop vanuit haar verantwoordelijkheid als gebiedsautoriteit. Het landelijk gebied van Ede zal door de landbouwtransitie flink veranderen. Voor veel boeren zal het perspectief op meer dan alleen landbouwkundige functies liggen. Hierover zijn wij met hen in gesprek.

Door de Basis Kwaliteit Natuur (BKN) krijgen wij inzicht in de natuurkwaliteit van ons grondgebied. Dit geeft ons de mogelijkheid om gerichter te sturen op borging en versterking. Ook binnen het stedelijk gebied blijven we inzetten op het versterken van een natuurinclusieve en klimaatrobuuste omgeving. In 2022 werd onze inspanning om klimaatadaptatie te integreren in onze processen en projecten zichtbaar in de Bloemen- en Zeeheldenbuurt en het Levendig centrum. Samen met onze inwoners hebben wij invulling gegeven aan actie Steenbreek.

Met programma inclusieve ruimtelijke inrichting streven we naar een goede ruimtelijke ordening van verschillende functies. Vanuit de omgevingsvisie werken we de hoofdfuncties van het landelijk gebied verder uit. Deze vormen de basis voor het gebiedsprogramma Landelijk Gebied. Met een integrale en participatieve werkwijze worden gebiedsprocessen gebiedsgericht opgepakt. Deze werkwijze is toegepast op De Ginkel, in het Renkums Beekdal, in het Binnenveld en Otterlo.

Recreatie en toerisme
Door deelname aan de Regio Deal Veluwe bouwen wij met onze partners aan toekomstbestendige en duurzame recreatie. De natuurdoelen voor de Natura2000 gebieden en de toenemende bezoekersaantallen leiden tot spanning tussen recreatie en natuur: de provincie heeft een recreatiezonering voor de Veluwe ontwikkeld. Om de druk op de natuurgebieden te verlichten én tegelijkertijd een recreatief/toeristisch aantrekkelijke gemeente te blijven richten wij, samen met onze partners, sinds 2022 onze blik nadrukkelijk op de Gelderse Vallei. Met het programma vitale vakantieparken werken we aan de toekomst via meerdere sporen: economische/innovatiespoor, het ruimtelijke spoor en het handhavings- en veiligheidsspoor.

OddV
De OddV heeft meer geproduceerd dan verwacht. Er zijn meer vergunningaanvragen voor het uitvoeren van een werk ingediend en meer verzoeken om afwijkingen van bestemmingsplannen. Gevolg hiervan is ook meer toezicht bij de bouw en meer adviezen voor ruimtelijke ordening. Daarnaast is er ook extra capaciteit ingezet voor Warmtebedrijf Ede. Tenslotte vroeg de aanpak van permanente bewoning om meer inspanning op projecten.

Grondexploitaties
Gemeentelijke grondexploitaties zijn gevoelig voor externe invloeden. Stijgende bouwkosten, stijgende rentes en stagnerende grondprijzen zorgen voor druk op de economische haalbaarheid van grondexploitaties. Daarnaast zijn er nog veel onzekerheden over het kunnen realiseren en afzetten van woningen, zoals bijvoorbeeld de actuele stikstof problematiek en de schaarste aan mensen en materialen. Hierdoor staan planningen en prognoses onder druk.
Deze trends staan in schril contrast met de maatschappelijke doelen van de komende jaren om woningbouw productie te vergroten. Het vereist focus, standvastigheid en maatschappelijke investeringen om juist in deze omstandigheden te komen tot nieuwe woningbouwplannen voor de toekomst.